Wist je dat … ontdekking van Jood
Jood werd in 1811 ontdekt door de Franse scheikundige Barnard Courtois. Courtois was bezig met de onttrekking van natrium en kalium uit de as van zeewier. Zodra deze stoffen waren verwijderd, voegde hij zwavelzuur (H2SO4) toe om de as verder te kunnen verwerken. Eén keer voegde hij per ongeluk teveel zwavelzuur toe. Hierdoor ontsnapte een fel gekleurde wolk gas vanuit de as. Het gas condenseerde op metalen voorwerpen in de kamer en vormde zuiver jood. Nu wordt jood gewonnen uit neerslagen van verschillende stoffen (NaIO3 en NaIO4) in Chili en Bolivië.

Wist je dat … hooikoorts
Hooikoorts is een vorm van allergie. Ongeveer 1 op de 5 volwassenen zou er last van hebben. Eigenlijk is de naam een beetje misleidend, want de allergie heeft niets te maken met hooi, maar heeft wel alles van doen met pollen of stuifmeel. Pollenallergie zou dus een betere term zijn. Bij mensen met een allergische reactie komen de pollen op het slijmvlies terecht. Het lichaam maakt antistoffen aan en uiteindelijk komen histamine en prostaglandine vrij. Het zijn deze stoffen die de allergische reactie veroorzaken.

De belangrijkste veroorzakers van hooikoorts zijn de pollen van berken, grassen en bijvoet. Kenmerkende klachten van hooikoorts zijn een loopneus, een branderig en jeukend gevoel in de neus, zwelling van het slijmvlies, jeukende, branderige ogen, pijnlijke keel, niesbuien en soms benauwdheden. De symptomen lijken op een neusverkoudheid die steeds erger wordt.

Enkele veroorzakers van hooikoorts.
© http://www.planet.nl/planet/show/id=74127/contentid=443324/sc=5d4c09

De stuifmeelproductie is seizoensgebonden. Ze hangt namelijk samen met de bloeiperiode van de betreffende boom, gras of plant. De gevaarlijkste maanden voor hooikoortspatiënten zijn mei, juni en juli, afhankelijk van de pollen waar een patiënt allergisch voor is. Het aantal pollen in de lucht per m³ varieert dan van 100 tot 500 korrels. Allergische reacties treden op vanaf 20 of meer korrels per m³ in de lucht. Bijna het hele jaar door kun je stuifmeel in de lucht meten, namelijk van januari (bomen) tot oktober (grasachtige planten). Maar het zijn vooral de grasachtigen die tijdens de maanden mei, juni en juli de hooikoortspatiënt zorgen baren.

Wist je dat … bronnen van NOx
Stikstofoxiden (NOx) ontstaan bij hoge verbrandingstemperaturen, door de oxidatie van de luchtstikstof. De belangrijkste bron van NOx in Vlaanderen is het wegverkeer dat, in 2002, voor 50% van de totale uitstoot verantwoordelijk was. Naast het verkeer zijn vooral de elektriciteitsproductie en de industrie de belangrijkste emissiebronnen met respectievelijk 13 % en 24 % van de totale uitstoot.

Aandeel (in %) van de verschillende sectoren
in de NOx-emissie in Vlaanderen (2002).
© Vlaamse milieumaatschappij

Wist je dat …NO2 toxicologie
NO2 heeft nadelige gezondheidseffecten door zijn inwerking op het ademhalingssysteem. De effecten verschillen naargelang het om blootstelling gaat van korte of lange duur. Bij acute blootstelling zullen bij gezonde personen enkel bij zeer hoge concentraties (>1880 mg/m³) effecten optreden. Personen met astma of met chronische longziekten ondervinden al bij een geringe blootstelling problemen.

De effecten van NO2 zijn: veranderde longfunctie en symptomatische reacties, verhoogd voorkomen van acute ademhalingsziekte en symptomen, beschadiging van het longweefsel (bij hoge blootstellingen) en verhoogde gevoeligheid voor infecties. Kleine kinderen en astmatici of personen met chronische ademhalingsziekten zijn het meest gevoelig aan NO2-blootstelling.

Wist je dat … bronnen van ammoniak
Ammoniak komt vooral voort uit landbouwactiviteiten. Intensieve veeteelt, opslag en verspreiding van dierlijke meststoffen (zonder de mest in de grond te injecteren), zijn de voornaamste bronnen van ammoniak in de lucht. Bij het uitrijden van mest op akkerland komt ongeveer 90% van de ammoniak (als gas) in de lucht. De NH3 slaat meestal in de onmiddellijke buurt van stallen en landbouwgronden terug neer.

Ook het wegverkeer doet zijn duit in het zakje. Bovendien blijkt het wegverkeer meer ammoniak uit te stoten ten gevolge van het toenemend gebruik van katalysatoren. De bijdrage door de industrie tot de totale NH3-emissies in Vlaanderen in verwaarloosbaar.

Aandeel (in %) van de verschillende sectoren
in de NH3-emissie in Vlaanderen (2002).
© Vlaamse milieumaatschappij

Wanneer ammonium de bodem bereikt, wordt het daar door nitrificerende bacteriën en water omgezet in salpeterzuur (HNO3). Ammoniumzouten worden namelijk door nitrietbacteriën omgezet in nitriet (NO2), waarna ze door de nitraatbacteriën worden omgezet in nitraat (NO3) (totale reactie wordt nitrificatie genoemd). Verder versnelt ammoniak het neerslaan van zure gassen door vorming van ammoniumzouten.

Wist je dat … Bronnen van SO2
Zwaveldioxide komt voornamelijk vrij bij menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen (kolen, aardolie). Slecht een klein deel ontstaat bij de productie van zwavelzuur.

Aandeel (in %) van de verschillende sectoren
in de SO2-emissie in Vlaanderen (2002)
© Vlaamse milieumaatschappij

In 2002 was 79 % van de totale SO2-emissie in Vlaanderen afkomstig van de industrie, de raffinaderijen en de elektrische centrales. 12 % kwam van de verwarming van gebouwen en 3% van het verkeer. Het goede nieuws is dat de totale SO2-emissie in 2002 met 59 % gedaald was t.o.v. 1990!

Wist je dat … toxicologie van SO2
Bij inademing irriteert SO2 je luchtwegen. Bij hoge concentraties kan je ademhalingsproblemen krijgen.

SO2 gaat zich vastzetten op de slijmvliezen van de neus en in de bovenste ademhalingswegen.
Bij zeer hoge concentraties (> 10 000 µg/m³) kan SO2 acute en ernstige effecten in de luchtwegen veroorzaken. Epidemiologische studies hebben aangetoond dat mogelijk kleine omkeerbare verminderingen in de longfunctie van kinderen kunnen optreden vanaf 250-450 µg/m³ en een verhoogde mortaliteit vanaf 500-1 000 µg/m³.

Zwaveldioxide heeft ook een nadelige effect op de vegetatie. Planten gaan de stof namelijk rechtstreeks opnemen, waardoor ze ernstige schade kunnen ondervinden.

Wist je dat … bronnen van stofdeeltjes < 10 µm (PM10)
Er zijn heel veel manieren waarop kleine stofdeeltjes in de atmosfeer kunnen komen. We zullen er hier slechts enkele opsommen: afvalverbranding, slijtage van het wegdek of de autobanden, opwaaiend stof, het bakken van vlees op een barbecue, het verbranden van houtskool, het roken van tabak, …

Wist je dat … evolutie van de PM10 uitstoot
Evolutie van PM10: 1995-2002

De PM10-emissie daalt in de periode van 1995-2002 met 16%. Net zoals bij de totaal stofemissie is het de land- en tuinbouw (slijtage van het wegdek en opwaaiend stof) die het grootste aandeel vertegenwoordigt. Daarnaast veroorzaken verkeer (uitlaat) en industrie een groot deel van de emissie. De PM10-emissie door de industrie daalt in de periode 1995-2002 door gebruik van nieuwe technologieën en schonere brandstoffen. In 2002 is het relatieve aandeel van de industrie in de PM10-emissie gedaald t.o.v. 1995, terwijl dit van de land- en tuinbouw is toegenomen.

Grafiek PM10-emissie evolutie: 1995-2002.
© Vlaamse Milieumaatschappij

Wist je dat … bronnen voor stofdeeltjes <2,5 µm (PM2,5)
Stofdeeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 µm komen voort uit dezelfde bronnen als stofdeeltjes kleiner dan 10µm.

Wist je dat … toxicologie van cadmium
Wij nemen cadmium vooral op via ons voedsel. Voedsel dat rijk is aan cadmium kan de cadmiumconcentratie in het menselijk lichaam vergroten. Vooral lever, paddestoelen, cacaopoeder, schelpdieren en gedroogd zeewier kunnen cadmium bevatten.
Bij het roken word je blootgesteld aan beduidend hogere concentraties van cadmium. De tabaksrook brengt het cadmium naar je longen. Vandaaruit brengt het bloed de stof naar alle plaatsen van je lichaam. Wanneer je cadmium inademt, kan dit ernstige schade toebrengen aan je longen en het kan zelfs de dood tot gevolg hebben.

Wist je dat … bronnen van cadmium
Van nature uit wordt er jaarlijks ongeveer 25.000 ton cadmium in het milieu vrijgelaten. Ongeveer de helft van dit cadmium komt via de verwering van rotsen in rivieren terecht, een deel komt via bosbranden en vulkaanuitbarstingen in de lucht terecht. De rest van het cadmium is te wijten aan menselijke activiteiten.

Cadmium komt hoofdzakelijk vrij bij non-ferro bedrijven, bij cadmiumverwekkende bedrijven en bij de verbranding van afval. Ook in kunstmest werden al sporen van cadmium aangetroffen.

Wist je dat … bronnen van lood
Lood is de belangrijkste en meest verspreide polluent onder de zware metalen. Lood tref je aan in drinkwater, voedsel en gebruiksvoorwerpen. Maar het is het lood aanwezig in de lucht, dat ten gevolge van het verkeer één van de belangrijkste oorzaken van verhoogde loodbloedspiegel bij de bevolking is. Verschillende maatregelen hebben geleid tot de vermindering van het loodgehalte in de benzine en uiteindelijk de introductie van loodvrije benzine. Hierdoor zijn de loodemissies tengevolge van het verkeer sterk gedaald..

Lood is weinig mobiel in de bodem. Hierdoor kan het zich gedurende tientallen jaren gaan opstapelen. Bovendien zijn er geen afdoende oplossingen om dergelijke bodems terug te zuiveren en is er soms ook een probleem van secundaire verontreiniging door opwaaiend stof. Via contact met bevuilde oppervlakken kan het neervallend stof - soms nog meer dan zwevend stof - leiden tot een verhoogde loodopname, vooral dan bij kleuters en kinderen.

Wist je dat …toxicologie van lood
Lood uit de omgevingslucht dringt ons lichaam binnen langs de ademhalingswegen of door inname van loodhoudend stof.

Lood heeft vooral een negatieve invloed op het zenuwstelsel. Een te hoge loodconcentratie kan een blijvende hersenbeschadiging veroorzaken. Een langdurige blootstelling aan de stof kan dan weer leiden tot gedragsstoornissen.